Taraf Gazetesi Düşünmek Taraf Olmaktır
Kesintinin hikâyesi özelleştirmede başlıyor
Ülke genelinde yaşanan elektrik kesintileri, elektrik üretimi ve piyasa düzeniyle ilgili sorgulanan bazı meseleleri yine gündeme getirdi. Kesintinin, elektrik nakil hatlarında yaşanan sorundan kaynaklandığı belirtilse de, uzun süre kimseden ortada laf döndürmekten öte herkesi tatmin edecek bir açıklama gelmedi.
Bu noktada, Elektrik Mühendisleri Odası, ilginç bir iddiayı da dillendirdi ki, bu konu üzerinde durmak gerek. Açıklamasında, elektrik kesintilerinin nedeninin elektrik üreten bazı özel santrallerin, “düşük fiyat” saatlerinde elektrik satmak istemediğini kaydetti. Bu da ister istemez gözleri son yıllarda yapılan elektrik özelleştirmelerine çeviriyor.
AKP iktidarı, bir yandan dış ticaret açığının en büyük sorumlusu olarak enerji girdilerini gösterse de, izlediği politikalarla bu faturayı katlayacak adımlar atıyor. Diğer yandan, TEDAŞ’a bağlı elektrik dağıtım şirketlerinin tamamı özel sektöre devredilmiş durumda. Serbestleştirme ve özelleştirmeler sonrası, tarife düzenlemeleri ve kayıp/kaçak oranlarında yapılan değişikliklerle dağıtım şirketlerinin yeni sahiplerinin kazançlarını arttırmalarına imkân sağlandı. TBMM gündemindeki kayıp/kaçakla ilgili yeni düzenleme eliyle de şirketlerin kazançlarına ek bir güvence getirilmek isteniyor.
Elektrik üretim tesislerinin özelleştirmesi sürecinde, önce bazı küçük HES’ler özelleştirildi, bunu EÜAŞ’a ait termik santrallerin özelleştirilmesi izledi. EÜAŞ’ın son özelleştirmeler sonrasında 23 bin 712 MW olan toplam kurulu gücünün üçte ikisi oranındaki 14 bin 147 MW’lık bölümünün, bazı santrallerin tek başına, bazılarının ise gruplar hâlinde özelleştirilmesi sözkonusu. Bu kapasitenin özelleştirilmesi hâlinde, kamunun elinde kalacak kurulu güç, yalnızca bazı HES’lerden oluşan 9.574 MW olacak.
Elektrik üretiminde kamunun payı 2002’den bu yana gerileme eğiliminde. 2014 sonu itibariyle kamunun payı kurulu güçte yüzde 31,5, üretimde ise yüzde 28,1. Bu yıl içinde gerçekleşecek özel sektöre devirlerle bu pay daha da azalacak.
Makine Mühendisleri Odası’nın Türkiye’nin Enerji Görünümü raporunda bu konuyla ilgili şu ifadeler dikkat çekici: “Elektrik üretimi, toptan satışı ve dağıtımında, rekabet getirileceği gerekçesiyle kamu varlığı özelleştirmeler eliyle yok edilirken, dağıtımda tek bir özel sektör şirketler grubunun sektörün yüzde 30’unu kontrol altında tutabilmesi rekabet hukukuna uygun görülebilmektedir. Sektöre egemen olan bazı şirket ve gruplar, dağıtım sektöründe pazar paylarının yüzde 30 olduğunu, toptan satış faaliyetlerinde hızla büyüdüklerini ve üretimdeki paylarının hızla büyüdüğünü övünçle ifade etmektedir. Kamu tekeli yerini, hızla az sayıda özel tekele bırakmaktadır. Halen iki grubun elektrik dağıtımında payı yarıyı aşmıştır.”
Bu yüzde 30’u elinde tutanlar kim? İstanbul Avrupa Yakası’nın elektrik dağıtım şirketi BEDAŞ ile Uludağ, Akdeniz ve Çamlıbel elektrik dağıtım şirketleri Limak- Cengiz- Kolin Konsorsiyumu’nun sahibi olduğu CLK Enerji’nin yönetiminde. Bu üçlü Yusufeli Barajı’nı da inşa ediyor. Ne tesadüf ki, bu şirketler 3. havalimanı konsorsiyumunda da var.
İstanbul Anadolu Yakası, Başkent ve Toroslar elektrik dağıtımı ise Enerjisa’da. Meram Elektrik’in yüzde 100’ünü alan Alarko- Cengiz Ortak Girişim Grubu’nun birkaç ay önce ödemesi gereken 39 milyon lirayı usulsüz şekilde ödemediği ortaya çıkmıştı.
Sonuç olarak, özelleştirmeler sebebiyle elektrik üretim, dağıtım ve iletim süreçleri, devletin kontrolünden tamamen çıkmış, özel sektörün insafına bırakılmış durumda. Elektrik, stratejik bir sektör olması sebebiyle kâr hırsına teslim edilemeyecek bir alan. Ülkenin dört bir yanını etkileyen kesintinin nedeni herhangi bir şey olabilir, önemli olan devletin gerekli bilgi akışını sağlayıp bunu kamuoyuyla paylaşamaması ve süreci kontrol edememesi. Yani, kesintinin hikâyesi aslında özelleştirmelerde başlıyor…
*
Not :
Geçmiş yazılara şu linkten ulaşabilirsiniz:
